Le latin vivant par la méthode naturelle (Most-Coulombe)
Première année
Deuxième année
Téléchargez: PDF (Tome II) |
Corrigé des exercices: |
De prima et secunda persóna in indicatívo passívo praesenti
De pronómine: quis
Ioséphus, in cárcere in terra aliéna, iam interpretátus est somnium principis pincernárum Pharaónis. Sed etiam princeps pistórum Pharaónis narrávit somnium suum, dicens: "Et ego vidi somnium, quod tria canistra farínae habérem super caput meum. Et in uno canistro portábam omnes cibos qui fiunt arte pistoria, et aves coeli comedébant ex eo. Rogo te, ut éxplices mihi interpretatiónem somnii huius." Respondet Ioséphus: "Haec est interpretatio somnii: Tria canistra, tres adhuc dies sunt: post quos aúferet Pharao caput tuum, ac suspendet te in cruce, et aves cómedent carnes tuas." |
aliénus - étranger |
Et post tres dies natalitius Pharaónis erat, et in convivio Pharao recordátus est pincernae et pistóris qui erant in cárcere. Et restituit álterum in locum suum, ut porrígeret ei cálicem, álterum autem suspendit in cruce. Pincerna tamen oblítus est Ioséphi, et hic remansit in cárcere. |
|
Post duos annos, vidit Pharao somnium. Putábat se stare ad flumen, de quo ascendébant septem boves pulchrae et crassae valde, et pascebantur in locis palústribus. Etiam aliae septem boves venérunt e flúmine, deformes et exíles valde, et septem deformes boves comedérunt septem pulchras boves. |
|
Sed eadem nocte, Pharao vidit et aliud somnium. Septem spicae erant in culmo uno, et plenae et pulchrae erant. Sed aliae septem oriebantur, exíles valde, et septem exíles comedérunt septem pulchras. Post haec, Pharao surréxit a somniis suis, et térritus est. Et misit ad omnes vates in omni terra Aegypti, ut venírent et interpretarentur somnia sua. Sed non póterant. |
|
(continuábitur) |
auferre, ábstulit, ablátus (composé de ferre) - enlever quelque chose (acc.) à quelqu’un (dat.) |
tamen - toutefois, cependant |
aliénus, a, um - étranger, peu favorable |
Les première et deuxième personnes de l’indicatif présent passif — Ici encore nous utilisons les terminaisons connues: r, ris, tur, mur, mini, ntur. Mais nous devons faire attention à la manière dont elles s’unissent aux verbes. Voici quelques exemples:
par |
or |
hab |
eor |
pon |
or |
cap |
ior |
aud |
ior |
Remarquez la ressemblance avec les formes actives du présent: dans la plupart des cas, nous remplaçons simplement les terminaisons actives par les passives, avec les mêmes voyelles, sauf que nous ajoutons le -r de la première personne au -o, ce qui nous donne -or. C’est comme si nous remplacions les terminaisons o, s, t, mus, tis, nt par or, ris, tur, mur, mini, ntur.
Remarquez les deux formes en caractères italiques (eris), elles sont irrégulières. On aurait dû trouver -iris dans les deux cas.
La meilleure manière de bien nous entendre avec ces formes, c’est encore de les apprendre par coeur. Mais bornez-vous, pour le moment, à les reconnaître; vous apprendrez avec le temps à les composer vous-mêmes. Comparez-les à celles du subjonctif présent: il existe certaines ressemblances.
Le pronom indéfini quis, quid — Sa déclinaison n’est pas difficile elle ressemble de très près à celle du pronom interrogatif quis, quod, que nous connaissons déjà. Il signifie: quelqu’un, quelque chose.
L’adjectif indéfini qui, quae, quod — Se décline comme le pronom relatif qui, quae, quod.
Emploi de l’adjectif et du pronom indéfinis — Leur sens est assez voisin de celui de áliquis indéfini (et de la forme adjective áliqui); mais le latin emploie quis, quid (pronom et adjectif) seulement après si, nisi, ne, num, an, au lieu de áliquis, áliquid.
Ioséphus vénerat ut fratres suos inveníret, sed cum ad eos venisset, noluérunt ei loqui. Ioséphus ítaque dixit: "Fratres mei, quid vultis? Quare non loquímini mihi? Irascímini mihi? Si quid contra vos feci, dícite mihi quid sit." Sed fratres coepérunt ligáre eum dicentes: "Somniátor es. Videas nunc quid prosint tibi somnia tua." Ioséphus autem: "Cur ligor a vobis? Conámini me interfícere?" Post áliquod tempus fratres vidérunt mercatóres venientes ad se, et vocavérunt eos: "Mercatóres, veníte ad nos. Vultis servum émere?" Sed Ioséphus dixit: "Quid nunc fácitis mihi? Cur vendor his viris?" Illi autem respondérunt dicentes: "Ódimus te. Discéde a nobis, sis servus in Aegypto."
Dans le texte qui suit, nous employons deux verbes qui se ressemblent fort:
iaciunt, iácere, iecit, iactus - jeter
iacére, iacuit, iacitúrus - être étendu
— Vélimus (nous voudrions) plura de hoc Osíride audíre. Quis erat ille? — Antíquis tempóribus Osíris erat rex in Aegypto. Uxor eius Isis vocabátur. Osíris et Isis hómines agros cólere docuérunt et frumentum comédere; nam ántea hómines in Aegypto alios hómines coméderant. Sed Osíris fratrem habuit, cuius nomen erat Seth. Seth Osíridem óderat, et eum occídere voluit. Ut hoc fáceret, Seth magnum fecit convivium (banquet) et invitávit Osíridem et uxórem eius Ísidem. Cum omnes cibos bonos coméderent in hoc convivio, Seth surréxit et dixit: "Audíte me, amíci mei! Volo magnum dare vobis donum (cadeau). Vidéte hanc arcam (coffre) egregiam in qua homo mortuus poni potest. Uni ex vobis volo hanc arcam dare. Si quis ex vobis eam habére vult, iáceat (s’étende) in hac arca. Ille cui aptíssima (elle convient le mieux) est, eam habébit!" Omnes qui convivio áderant voluérunt iacére in hac arca. Necesse enim est ut corpus mortui hóminis servétur, alióquin (autrement) ka eius vívere non potest. Inter alios, Osíris in hac arca iacébat, et arca ei aptíssima erat! Sed Seth et amíci eius celériter arcam clausérunt, et illam in flumen Nilum iecérunt. Ítaque haec arca, in qua erat Osíris, portáta est (a été transportée) aquis in mare, et in mari portáta est in quamdam urbem Phoeniciae quae Byblos vocabátur. Ibi arca in terra iacta est, et arbor (arbre) magna circa eam crevit (poussa). Sed quid fecit Isis? Isis audívit ubi corpus Osíridis esset, et in Phoeniciam venit. Ibi regem Phoeniciae rogávit ut corpus Osíridis licéret portáre (transporter) íterum in Aegyptum. Rex permísit ei hoc fȧcere. Sed Seth audívit Osíridem íterum esse in Aegypto. Ítaque venit et corpus eius in quatuórdecim (14) partes scidit (coupa). — Sed iam tempus est ut discedámus; audiémus te de hac re cras.
Tu es vendu aux Egyptiens.
Je suis conduit dans une terre étrangère.
Si quelqu’un vous interroge, dites: "Nous suivons Joseph."
Il demande si quelqu’un désire le voir.
Pharaon enlèvera votre tête et les oiseaux s’en nourriront (abl. seul).
Il demanda si quelqu’un oublierait Joseph.
Parce que le roi aime Joseph, nous demeurerons dans ce pays.
Non solum hómines qui in cárcere sunt somnia vidére possunt, ipse enim Pharao nocte quadam duo somnia, quae omnes in terra Aegypti vates non possent interpretári (verbe déponent), vidit. His somniis visis, Pharao térritus est, sed virum qui interpretári posset in cárcere esse nescívit. Ioséphi enim pincerna cuius somnium olim in cárcere explicáverat, oblítus erat.
De prima et secunda persóna in indicatívo passívo futúro
De casu vocatívo
Pharao, rex Aegypti, vocáverat omnes vates in terra Aegypti, ut interpretarentur somnia sua. Sed non póterant. Tum pincerna cuius somnium Ioséphus interpretátus erat, recordátus est Ioséphi, qui adhuc erat in cárcere, et locútus est Pharaóni: "Dómine mi rex, líceat mihi áliquid loqui. Servus tuus olim erat in cárcere, et etiam somnium somniávi. Sed mecum in cárcere erat puer Hebraéus, qui recte explicávit somnium mihi. Ego pollícitus sum quod recordárer eius, sed oblítus sum. Ille póterit interpretári somnium regis." Habet enim magnam sapientiam a Deo. |
tum - alors |
Rex ergo praecépit ut Ioséphus adducerétur ad se. Cum Ioséphus staret coram rege, Pharao narrávit ei duo somnia. Et Ioséphus respondit: "Duo somnia regis re vera unum sunt. Deus enim osténdere vult ea quae venient in terra Aegypti. Septem boves pulchrae et septem spicae plenae sunt septem anni ubertátis. Sed septem boves exíles et septem spicae exíles, septem anni famis sunt. Et hi anni hoc órdine implebuntur: Ecce primum venient septem anni fertilitátis magnae in universa terra Aegypti: quos sequentur septem anni tantae sterilitátis ut oblivióni tradátur cuncta abundantia praetérita. Fames enim consúmet omnem terram, et magnitúdo inópiae perdet magnitúdinem ubertátis. Deus misit duo somnia tibi, ut osténderet firmitátem consilii sui: quia haec omnia sine áliquo dubio venient super terram hanc. Nunc ergo inveniat rex virum sapientem et industrium, et praeficiat eum terrae Aegypti. Et hic vir praeficiat alios viros per cunctas regiónes, et servétur quinta pars (1/5) fructuum per septem annos fertilitátis. Et omne frumentum sit sub potestáte Pharaónis, et servétur in úrbibus. Hoc modo praeparétur futúrae fami septem annórum, ne consumétur terra Aegypti." |
|
(continuábitur cras) |
addúcere, -duxit, -ductus - amener à, influencer |
tum - alors |
inopia, a - besoin, disette |
La première et la deuxième personne de l’indicatif futur passif - Comme d’habitude, il nous faut distinguer entre deux sortes de futur: l’un de la première et de la deuxième conjugaison, l’autre des troisième et quatrième conjugaisons.
A la première et à la deuxième conjugaison, il y a une irrégularité: -eris à la deuxième personne du singulier, où nous devrions avoir -iris. Nous avons donc un ensemble de terminaisons exactement semblables à celles du présent de pónere. Les voici:
parab |
or |
habeb |
or |
comparez avec le présent de ponere |
pon |
or |
Nous avons donc en tout trois secondes personnes irrégulières au passif: deux au présent: poneris et cáperis, et une au futur: paráberis (ou habéberis, même chose). En face de ces irrégularités, le mieux est encore de les apprendre par coeur: póneris, cáperis, paráberis.
Aux troisième et quatrième conjugaisons, il s’agit seulement de mettre les terminaisons personnelles: r, ris, tur, mur, mini, ntur à la place de celles du futur actif: m, s, t, mus, tis, nt, comme ceci:
pon |
ar |
cap |
iar |
aud |
iar |
Est-ce que certaines de ces formes ne ressemblent pas à d’autres que nous connaissons? Oui, la deuxième personne du singulier du futur ponéris, ressemble à celle du présent póneris, mais l’accent est différent.
Le vocatif — Lorsque nous appelons quelqu’un par son nom, nous employons le cas du vocatif (de vocare: appeler). Beaucoup de noms n’ont pas de forme spéciale au vocatif; alors nous employons le nominatif. A la deuxième déclinaison seulement, au singulier, nous avons deux terminaisons propres:
les noms en -us prennent -e: Marcus, Marce; Dóminus, Dómine;
les noms en -ius prennent -i: Porcius, Porci (Marcus Porcius Cato);
les adjectifs en -us et en -ius prennent -e: bonus, bone.
Remarquez le vocatif insolite de meus: mi dans l’expression Dómine mi Rex - Mon Seigneur le roi. C’est facile à apprendre: O mi egregie et bone Marce Porci!
Ioséphus e cárcere in Aegyptum ductus est, et nunc coram Pharaóne stat. Pharao lóquitur: "Ioséphe, veni ad me." — "Quid vis a me, Dómine mi Rex?" — "Servus meus dicit quod tu conáberis interpretatiónem somniórum meórum dare. Si póteris, non solum e cárcere liberáberis, sed a me honoráberis." Cumque Ioséphus Regi explicavisset de fame futúra, Rex dixit: "Si septem anni famis in hanc terram venient, omnes moriémur." Ioséphus autem respondit: "Si consilium meum sequémini, servabímini et non moriémini. Praeficiat Rex virum qui frumentum servet per annos fertilitátis sub potestáte tua." Et Rex dixit: "Consilium tuum mihi placet: tu vocáberis Salvátor (Sauveur) mundi."
Iam audívimus ab amíco nostro Ptahotep quo modo Seth corpus mortui Osíridis invénit, quem Isis e Phoenicia reportáverat (avait rapporté). — Seth scidit corpus Osíridis in quatuórdecim partes, et sparsit (dispersa) partes per terram ad flumen Nilum — Sed quare fecit hoc? — Nescio, sed probabíliter ne Osíris posset esse immortális: homo enim non potest esse immortális sine corpore. Seth enim magno odit odio. Sed dei boni sunt. Non semper permittunt malis ut omnia quae volunt faciant. Ergo magnus deus Ra (qui est sol) duos alios deos misit, id est, Thoth et Anúbis. Hi dei quatuórdecim partes mortui Osíridis ínvenérunt, et partes eius per artem mágicam composuérunt (rassemblèrent). Tum Isis aperuit os eius (sa bouche) et vanno (éventail) flavit (souffla) spiritum in os eius. Hoc modo Osíris vitam recépit, sed non vitam huius mundi: Osíris enim in sepulchro remansit: deus mortuórum est. — Qui manet in sepulchro non vidétur nobis esse deus. Sed quo modo nunc fit rex Osíris? — Rex per mágicas artes fit Osíris. Olim plebs Aegyptíaca has artes nesciébat. Sed nunc omnes sciunt. Ergo per mágicas artes, omnes nos fiémus Osíris post mortem. Tum Ptahotep, non sine superbia, etiam dixit: Ipse etiam fiam Osíris! — Poteratne Osíris vindictam súmere (prendre sa revanche) de Seth? — Osíris et Isis filium habuérunt, cuius nomen erat Horus. Ille Horus post mortem Osíridis natus est. Sed Horus vicit Seth, et regnum sibi accépit. Ínsuper, Horus olim auxilium dedit etiam magno deo Ra. Quam propter causam, Horus in navi solis sedére potest. Omni nocte, haec navis solis návigat in Nilo quae sub terra est. Horus in navi sedet omni nocte, et defendit Ra a monstris quae sub terra sunt.
Nous serons sauvés par Joseph.
Tu seras conduit dans la maison du Pharaon.
Vous serez rétablis à vos postes (locus).
Vous et vos amis, vous m’oublierez.
Nous ne serons pas tués, car le Roi nous aime.
Je ne retarderai pas, mais je partirai promptement.
S’il me demande quelque chose, je promettrai de le faire.
Ioséphum interpretátum (participe de interpretári) somnium praefecit Pharao omni terrae Aegypti. Ille autem explicáverat de septem annis ubertátis futúris, et de septem aliis annis famis futúris. Ut ostenderet firmitátem consilii sui, misit Deus Pharaóni duo quae eamdem significatiónem habérent somnia. Homínibus universae terrae praecépit Ioséphus ut frumentum serváretur in úrbibus sub Pharaónis potestáte.
Nihil novi… vetéribus studeámus
Consilium Ioséphi placuit Pharaóni et ómnibus ministris eius. Pharao ítaque locútus est ad eos: "Ubi inveníre potérimus talem virum, qui spíritu Dei plenus sit?" Dixitque Pharao Iosépho: "Quia ostendit tibi Deus omnia, quae locútus es, num sapientiórem virum inveníre pótero? Tu eris super domum meam, et ad tui oris imperium, omnis populus oboediet: uno tantum regni solio te praecédam. Ecce, constitui te super universam terram Aegypti." |
sapientior - plus sage |
Pharao tulit ánulum de manu sua, et dedit eum in manum Ioséphi, vestimentaque melióra dedit ei. Fecitque eum ascéndere super currum suum secundum, clamante praecóne, ut omnes sciant Ioséphum secundam habére potestátem universae terrae Aegypti. Pharao etiam vertit nomen Ioséphi, et vocávit eum lingua Aegyptíaca "Saphaneth-phanee" (Nescímus significatiónem huius nóminis. Scientia enim linguae Aegyptíacae adhuc imperfecta est. Sanctus Hierónymus putábat hoc nomen probabíliter significáre "Salvátor mundi"). |
|
Ioséphus erat triginta annórum quando stetit ante Pharaónem. Post haec, Ioséphus circuívit omnes regiónes Aegypti. Venitque fertílitas septem annórum, cum magna abundantia omnium frumentórum. Tantaque fuit abundantia frumenti, ut arénae maris coaequarétur. Iubente Iosépho, multa frumenta pósita sunt in horrea Aegypti, ut servarentur in annos fertilitátis magnae. Venérunt etiam quos Ioséphus praedíxerat septem alii anni magnae famis. Etiam in aliis terris fames valde magna erat. |
|
(continuábitur cras) |
circumíre, -íit (-ívit), -*itúrus - parcourir, faire le tour |
tantum - seulement |
horreum, o - grange |
Révision de tous les passifs —
Tous les passés passifs (parfait, plus-que-parfait, futur antérieur) emploient simplement le participe passé, suivi de la forme correspondante (présent, imparfait, futur) du verbe esse.
Nous restons donc avec les temps simples du présent, imparfait et futur.
Le présent et l’imparfait du subjonctif, l’imparfait de l’indicatif, utilisent simplement la baguette: r, ris, tur, mur, mini, ntur.
A l’exception de póneris et cáperis, le présent de l’indicatif peut s’obtenir en remplaçant les terminaisons de l’actif: o, s, t, mus, tis, nt par celles-ci: or, ris, tur, mur, mini, ntur.
Le futur de la première et de la deuxième conjugaison s’obtient en remplaçant les terminaisons de l’actif: o, is, it, imus, itis, unt par or, eris, itur, imur, imini, untur.
Le futur de la troisième et de la quatrième conjugaison s’obtient en remplaçant les terminaisons de l’actif: m, s, t, mus, tis, nt par celles-ci: r, ris, tur, mur, mini, ntur.
Donnez au passif, la deuxième personne du singulier de tous les temps de l’indicatif et du subjonctif de: amáre, tenére, dúcere, vidére.
Donnez au passif, la première personne du pluriel de tous les temps de l’indicatif et du subjonctif de: vértere, dare, merére.
Donnez le vocatif de: Marcus Porcius Cato; Quintus Servilius, bon mouton.
Viri Hebraíci duo, amíci nostri, quodam die in terra Aegypti ambulábant (marchaient). Fere hoc modo unus ad álterum locútus est: "Ea quae Ptahotep nobis de Osíride et de régibus Aegypti narrábat, sunt mirabilia (merveilleuses). Sed non possum talia crédere: non enim fácile est crédere illa. Ínsuper prophétae nostri veritátem nobis dicunt: unum tantum esse Deum. Ergo certum est quod rex Aegypti re vera non est deus. Probabíliter quidam ex illis régibus mali sunt. Hodie si vidébimus Ptahotep, interrogábimus eum de hac re. Sed ecce, ibi ille est." — Ptahotep! Veni ad nos. Vólumus plura a te de terra tua audíre.
Ptahotep non odit de terra sua loqui, et de se. Celériter cucurrit (courut) ad amícos nostros: — Quid vultis, amíci mei? Forsan vos etiam vultis esse Osíris post mortem? — Hoc non vólumus. Sed dic nobis de magnis régibus Aegypti. Tu dicis eos esse deos. Nos, qui Hebraéi sumus, crédimus, sicut scis, solúmmodo unum Deum esse. Sed nunc, ne de quaestióne illa loquámur. Habémus aliam quaestiónem: suntne omnes reges Aegypti boni? — Útique, amíci mei: qui enim deus est, quómodo potest non bonus esse? — Ergo omnes reges Aegyptíaci credidérunt narratiónem de Osíride veram esse? — Hoc non nego: non omnes reges haec credidérunt.
(continuábitur cras)
Promettras-tu de sauver l’Egypte?
J’essaierai de faire cela.
Il mit du grain dans les granges, pour que nous puissions être sauvés.
Nous savons pourquoi tu as été mis en prison.
Lui ayant donné un anneau, Pharaon mit Joseph à la tête de tout (toute la terre).
Mais le roi lui-même n’avait pas de grain; il leur ordonna de suivre Joseph.
Nous te vendons (tournez par le passif), parce que nous te haïssons.
Ioséphi nomen a Pharaóne in aliud nomen versum est. Nomen novum eius erat: Saphaneth-phanee. Huius verbi significatiónem, cum sit in lingua Aegyptíaca quae quibusdam viris modernis nota est, nescímus. Cum enim multa de hac lingua nóverint, nihilóminus adhuc quaedam quae interpretári non possunt, rémanent. Salvatórem mundi hoc nomen significáre putávit Sanctus Hierónymus (saint Jérôme).
Quidam bonus magus laborábat in magna navi transatlantica. Omni nocte ostendébat artem suam aliis qui iter faciébant in hac navi. Sed psíttacus, cuius dóminus nauta erat, semper ridébat (riait): "Ille re vera non est magus! Nihil enim potest fácere evanéscere (disparaître) nisi cerevisiam (bière)". Illa nocte venit tempestas (tempête) magna in mari. Navis in qua amíci nostri erant mersa est (fut submergé). Sed magus et psíttacus serváti sunt, tenentes tábulam (planche). Cum ergo illi iam in aquis essent, psíttacus dixit: "Awk. Concédo (j’admets) te esse bonum magum, sed quid fecisti navi?"
De indicatívo futúro perfecto et de subiunctívo perfecto
De formis passívis modi imperatívi
Septem anni magnae famis iam áderant. Hómines venérunt ad regem, clamantes se non habére cibum. Pharao autem dicébat: "Ite ad Ioseph: et quidquid ille vobis díxerit, fácite." Etiam in terra Chanaan, in qua habitábat Iacob, pater Ioséphi, fames venit. Ille ergo misit decem ex filiis suis in Aegyptum ut émerent frumentum. Béniamin autem, filium suum mínimum, non misit in Aegyptum, ne quid mali accíderet ei. |
quidquid - tout ce que |
Decem filii Iacob venérunt in Aegyptum, et vidérunt Ioséphum. Sed non scivérunt eum esse fratrem suum, forsan putavérunt eum iam mortuum esse. Ioséphus ipse scivit fratres suos, sed, ut probáret eos, non dixit se esse fratrem eórum. Interrogávit eos: "A qua terra venistis?" Qui respondérunt: "A terra Chanaan, ut emámus quae necessaria sunt. Omnes nos filii unius viri sumus. Pater noster duódecim filios habuit, e quibus decem venímus, mínimus cum patre nostro est, et alius non iam super terram est." Ioséphus autem simulábat se suspicári eos: "Re vera vos exploratóres estis, ut videátis munitiónes terrae huius venistis." Et misit eos in cárcerem. Post tres dies eduxit eos e cárcere et dixit eis: "Fácite quae dixi, et vivétis: Deum enim timeo. Si pacífici estis, frater vester unus ligétur in cárcere: vos autem abíte, et ferte frumenta quae emistis in domos vestras, et fratrem vestrum mínimum ad me addúcite ut possim vestros probáre sermónes, et non moriámini." Fratres ergo locúti sunt ad ínvicem: "Mérito haec pátimur, quia peccávimus in fratrem nostrum. Ergo venit super nos haec tribulatio," E quibus unus, Ruben, dixit: "Nonne dixi vobis: Nolíte peccáre in púerum, et non audivistis me? Ecce, sanguis eius exquíritur." Fratres autem nesciébant quod intellígeret Ioséphus, quia per intérpretem loquerétur ad eos. Ioséphus autem flevit, et mox reversus est ad eos. Ioséphus iussit Simeónem ligári, illis praesentibus, et etiam iussit pecuniam poni in saccis eorum. Cum in via essent, vidérunt pecuniam esse in saccis suis. Et timuérunt multum. |
|
(continuábitur cras) |
abíre, -iit, -*itúrus - s’en aller |
mérito - avec raison, à bon droit, justement |
bonus explorátor, óre - espion, éclaireur |
Le futur antérieur de l’indicatif actif — Nous prenons la deuxième partie du verbe, le parfait actif, et nous remplaçons la terminaison de la troisième personne du singulier par:
ero |
érimus |
||
eris |
éritis |
||
erit |
erint |
ainsi:
paráv |
ero |
parav |
érimus |
eris |
éritis |
||
erit |
erint |
Remarquez que ces terminaisons ressemblent à celles du futur de esse, sauf à la troisième personne du pluriel: -erint est là au lieu de -érunt.
Traduction: j’aurai préparé, tu auras préparé, il aura…
Le subjonctif parfait actif — Les terminaisons de ce temps ressemblent à celles du futur antérieur de l’indicatif, sauf à la première personne du singulier: -erim et non -ero. Notez l’accent à la deuxième et troisième personne du pluriel:
Futur antérieur de l’indicatif |
Parfait du subjonctif |
paravérimus |
paraverímus |
paravéritis |
paraverítis |
L’emploi du subjonctif parfait — Nous l’avons déjà vu (il s’agissait du parfait passif) dans la Leçon 57. Mais voyons-le de nouveau, on ne le rencontre d’ordinaire que dans les propositions subordonnées, lorsque le verbe de la principale est au présent ou au futur. Le sens général montrera quelle est la différence entre le présent et le parfait du subjonctif, en passant du français au latin. Etudiez les deux exemples suivants, l’un avec le présent, l’autre avec le parfait du subjonctif:
Rogat e qua terra vénerint, Il demande de quelle terre ils sont venus.
Rogat ubi sint, Il demande où ils sont.
L’impératif passif — Au singulier les terminaisons sont celles de l’infinitif actif:
amáre |
habére |
ponere |
cápere |
audíre |
sois aimé! |
sois eu! |
sois placé! |
sois pris! |
sois entendu! |
Au pluriel, les terminaisons sont celles de la deuxième personne du pluriel de l’indicatif présent passif:
parámini |
habémini |
ponímini |
capímini |
audímini |
Les verbes déponents prennent les mêmes terminaisons, y compris celles du singulier qui ressemblent à des infinitifs actifs. Par exemple:
lóquere - parle! |
loquímini - parlez! |
Iacob filios suos ad se vocávit, dixitque eis: "Nisi eméritis frumentum nobis in Aegypto, omnes nos moriémur. Proficiscímini ergo celériter." Unus ex filiis eius eum interrogávit: "Pater, quid faciémus, si Rex nolúerit frumentum véndere?" Cui Iacob respondit: "Ferte pecuniam multam vobiscum, et loquímini illi de magna fame in terra nostra. Sed praecipue (principalement) oráte ad Deum nostrum. Si nos omnia quae póssumus fecérimus, Ille nos non relinquet."
Sed in Aegypto Ioséphus primum simulat se eos non novisse, et intérrogat eos num contra Aegyptum vénerint.
Deinde Ptahotep rem novam dixit: Re vera, unus ex régibus nostris olim factus est haeréticus! — Haeréticus! Hoc valde mirábile est. — Útique; nomen eius fuit Amenhotep quartus. Sed ille rex significatiónem huius nóminis non amávit; nomen enim signíficat: "Satis est pro Amen". Mutávit ítaque nomen suum, et se vocávit 'Ikhnaton', quod signíficat: "Ille qui agit pro Aton". Aton enim est sol. Ikhnáton dixit quod Aton erat solus Deus; hoc modo símilis vobis Hebraéis erat." — Nos scimus solúmmodo unum verum Deum esse, sed non póssumus dícere quod sol est solus Deus: sol enim non solum non solus deus est, sed etiam sol omníno non est Deus. Deus enim verus vidéri óculis (yeux) mortálibus non potest. Sed si Aton est sol, nonne etiam Ra est sol, et Horus est filius solis? — Útique, veritátem dixistis, sed diversis (divers) modis illi sunt sol. Sed, ut revertámur ad quaestiónem nostram: Ikhnáton dixit solum Aton deum esse. Ergo omnes alii dei, secundum illum non sunt re vera dei: re vera non sunt. Séquitur ut Osíris non sit deus, et nos omnes, qui putámus nos fíeri Osíridem post mortem, nihil érimus. Quam propter causam, omnes boni Aegyptíaci noluérunt verbis Ikhnáton crédere. Ikhnáton Aton colébat, sed omnes alii colébant Ikhnáton et alios deos multos. — Ikhnáton ítaque se esse deum non putávit? — Útique. Videtisne omnes has statuas regum antiquórum? Nonne vidétis divinam maiestátem (majesté) in faciébus (figures) eórum? Sed Ikhnáton iussit statuas picturasque de se fíeri aliis modis; in his statuis Ikhnáton non vidétur esse deus, vidétur esse homo aeger. Sed iam tempus est ut discédam; narrábo vobis plura de hoc rege cras.
Il demande pourquoi nous avons essayé de vaincre l’Egypte.
En réalité, nous ne sommes pas venus ici pour vaincre le pays, mais pour acheter du blé.
Puisqu’il nous a avertis, nous devons le craindre.
Nous souffrons ces choses justement, puisque nous avons vendu notre frère.
Joseph s’en alla, pour qu’il pût pleurer.
Je lui demanderai pourquoi Ikhnaton voulait détruire tous les autres dieux.
Pour qu’ils ne le reconnaissent pas (ne connaissent pas), Joseph leur parla par interprète.
Frátribus per intérpretem lóquitur Ioséphus suis interrogatque eos qua ex terra vénerint et quid habére velint. Et iussit eos: "Loquímini mihi de ómnibus quae vultis veritátem et parámini ut faciátis omnia quae vobis díxerim. Cum enim multis videámini viri boni esse, mihi exploratóres esse vidémini. Ut bellum contra nos faciátis venistis."
De participiis futúris passivis
De casu obiectívo spatii et témporis
Novem fratres Ioseph, pecunia reperta in saccis, timuérunt accédere ad patrem suum. Timébant etiam de salúte Simeónis, quem Ioséphus coegit manére in Aegypto. Ítaque, dolentes accessérunt ad patrem suum, et narravérunt ei omnia quae accíderant eis in Aegypto. Ómnibus audítis, Iacob doluit vehementer et flevit. Praesertim nolébat míttere Béniamin cum eis in Aegyptum, sicut Ioséphus mandáverat. At necesse erat émere frumentum, ne omnes perírent. Ítaque, magno cum metu, permisit eis ut redírent in Aegyptum cum Béniamin. Misit etiam cum eis multa egregia dona. |
repertus - trouvé |
Cum eos vidisset, Ioséphus mandávit servis suis ut cenam parárent. Fratres autem térriti sunt, dicentes: "Hic vir vult fácere omnes nos servos suos, propter pecuniam quam repérimus in saccis nostris." Venérunt ítaque ad dispensatórem domus Ioséphi, et narravérunt ei de pecunia reperta in saccis. At ille dixit eis: "Pax vobiscum, nolíte timére: Deus vester, et Deus patris vestri, dedit vobis pecuniam in saccis vestris. Nam pecuniam quam dedistis mihi accépi." Eduxitque ad eos Simeon. Deinde duxit eos in domum et dedit eis aquam ut lavárent pedes suos. Postea Ioséphus ipse venit et interrogávit eos: "Vivitne adhuc pater vester?" Qui respondérunt: "Útique, pater noster, servus tuus, adhuc vivit." At cum Ioséphus vidisset Béniamin, non potuit se continére, sed discessit in cubículum suum et flevit. |
|
(continuábitur cras) |
accédere, -cessit, -*cessúrus - aller vers, s’approcher |
at - mais |
metus, u - crainte |
L’adjectif verbal (participe futur passif) — On l’obtient en ajoutant au radical du verbe la terminaison -ndus, qu’on fait précéder des voyelles de liaison de l’imparfait de l’indicatif. Nous pouvons donc prendre n’importe quelle personne de l’imparfait de l’indicatif, e.g. la troisième personne du singulier, lui enlever le -bat et ajouter à la place -ndus. L’adjectif verbal possède toutes les terminaisons de bonus. Exemple:
parandus |
habendus |
ponendus |
capiendus |
audiendus |
Son emploi — Il exprime l’obligation. Etudiez l’exemple suivant: Hoc est faciendum mihi - il me faut faire ceci. Il est bon de retenir cette façon de traduire l’adjectif verbal, qui convient à tous les cas ordinaires: il faut, suivi de l’infinitif français.
Remarquez que, dans l’exemple précédent, nous trouvons le datif qui exprime l’agent. D’ordinaire nous employons ab et l'ablatif, sauf avec l’adjectif verbal.
Remarquez aussi que l’adjectif verbal est habituellement accompagné d’un verbe à forme personnelle, sorte d’auxiliaire, soit le verbe esse, ou un autre de même nature, tel que vidéri.
Maintenant, remarquez ceci: Hoc est faciendum mihi peut aussi se traduire: Je dois faire ceci. Par conséquent, le pronom latin qui est au datif devient le sujet en français, et nous employons le verbe devoir devant l’infinitif. Grâce à ce tour, nous pouvons traduire de surprenantes expressions latines qu’on ne peut rendre telles quelles en français, parce que certains verbes n’ont pas de passif dans notre langue (en latin, il s’agit de passifs impersonnels), e.g.,
Eundum est tibi - Tu dois y aller.
Veniendum est mihi - Je dois venir.
C’est une construction vraiment commode, une fois qu’on s’y est habitué. Il y faut un peu d’entrainement, et nous l’aurons…
L’accusatif d’extension dans l’espace et dans le temps — L’accusatif sans préposition peut exprimer la distance et la durée. Etudiez les phrases suivantes:
Erat in cárcere tres dies - il fut en prison (pendant) trois jours;
Caesar tria millia passuum castra posuit - César établit son camp à trois mille pas.
Mille — C’est notre mille (1 000) français, mais son comportement est particulier:
au singulier, il signifie mille (un millier) mais ne se décline pas, tout en accompagnant le nom comme un adjectif: Mille viri - mille hommes;
au pluriel, signifiant plusieurs milliers, il est un nom neutre pluriel de la troisième déclinaison et demande le génitif: tria millia virórum - trois mille hommes (milliers d’hommes).
Il s’écrit parfois milia au lieu de millia.
Iacob, pater duódecim filiórum, dixit filiis suis: "Fames magna iam venit in terram nostram. Sed audívi frumentum esse in Aegypto. Quid ergo faciendum est nobis? Frumentum emendum est in Aegypto. Discedendum est vobis, et in Aegyptum est eundum (de ire) vobis. Dona bona sunt ferenda vobis ad regem terrae illíus, ut ille det vobis sufficientiam omnium bonórum. Non revertendum est vobis sine frumento." Ad quae Simeon respondit: "Pater mi, omnia quae dicis nobis facienda sunt, et nos ea faciémus celériter. Plura verba nunc non sunt dicenda. Statim discedémus."
Próximo die Hebraéi nostri íterum amícum suum Ptahotep vidérunt. Sine mora (retard) ille ad eos venit, quia multa adhuc remanébant dicenda de rege haerético. Quibus interrogántibus, Ptahotep respondit: "Ikhnaton non conversus est ab haéresi sua: mortuus est in impietáte sua. Post regnum breve regis Smenkh-ka-Re, factus est rex alius vir, vel, ut veritátem dicam, puer. Novus enim rex adhuc puer fuit cum in solium Aegypti veníret. Nomen huius regis fuit Tutankha-ton. Significatio huius nóminis vobis clara est: vos enim linguam nostram scitis, signíficat: "Imágo viva de Aton". Hunc regem, cum puer adhuc esset, sacerdótes Armen coegérunt relínquere vanam religiónem Aton, et redíre ad deum magnum, Amen. Hoc modo "Amen" scriptus est religióni Aton. Et nomen regis mutátum est in Tutankhamen, cuius significatiónem fácile vidére potestis. Ille paucos regnávit annos et mortuus est."
Il y a beaucoup de choses à faire.
Pourquoi nous faut-il aller en Egypte?
Nous devrons marcher plusieurs jours et plusieurs milles.
Mais nous devons avoir du blé, ou nous mourrons tous.
Les Egyptiens pensaient que la religion d’Aton devait être détruite.
Il s’ensuit qu’Osiris également n’est pas un dieu.
Ikhnaton ne pensait pas que lui-même devait être vénéré.
Multa millia passuum iter fécerant Ioséphi fratres, ántequam in saccis pecuniam invenérunt. Qua inventa multum doluérunt dixéruntque; "Quid faciendum nobis? Revertendum ad virum magnum illum in Aegyptum? An in terram nostram? Ducendus erit nobis ad eum etiam frater mínimus quem pater amat, Béniamin? Dolendum erit patri nostro, si ille ducendus est."
Quodam die in Hungaria, miles Rússicus superbus in tabernam (taverne) venit ut bíberet (boire) Vodkam. Et, cum bíberet, vidit et etiam audívit psíttacum. Psíttacus saepe dicébat: "Mors Communistis! (Communista, a - un communiste) Mors Communistis!" Miles vehementer irátus est haec verba audiens, dixitque caupóni (cabaretier): "Cras (demain) íterum in hanc tabernam veniam; si psíttacus iste adhuc in hoc loco est, mors tibi et psíttaco." Caupo timuit multum. Cum ergo Communista discessisset, caupo tollens psíttacum suum, cum dolóre ivit ad sacerdótem, explicavitque ei difficultátem suam. Cui sacerdos respondit: "Fili mi (mon fils), nulla difficultas est. Ego etiam psíttacum habeo. Dabo tibi psíttacum meum, et tuum accipiam." Reversus est ítaque caupo, cum psíttaco sacerdótis. Próximo die, cum novus psíttacus in taberna esset, idem miles Rússicus in tabernam venit, bibitque Vodkam. Cumque bíberet, semper psíttacum spectábat, exspectabatque audíre: "Mors Communistis!" Psíttacus autem haec verba non dixit. Tandem (enfin), cum multam Vodkam bibisset, et nullum verbum ex psíttaco audivisset, miles in ira dixit psíttaco: "Euge, euge (allons)! Mors Communistis!" Et psíttacus celériter respondit ei: "Dóminus det (de dare) tibi id quod rogas, fili mi!"
Nihil noví hodie… vetéribus studeámus
Ítaque undecim fratres cenam cum Iosépho habuérunt, sed non cognovérunt eum esse fratrem suum. Cogitábant eum esse virum Aegyptíacum qui magnam habébat auctoritátem. Sed etsi hi fratres olim volúerant nocére Iosépho, hic noluit nocére eis. Ínsuper, Ioséphus dedit eis multa bona múnera; sed dedit máxima Béniamin. Et iam tempus erat ut discéderent. Ioséphus ítaque iussit ministros suos implére saccos eórum frumento. Sed etiam iussit pecuniam clam poni in saccis omnium, et in sacco Béniamin poni scyphum suum argenteum. |
cena - dîner |
Cumque fratres iam iter fácerent in terram suam, misit Ioséphus servos suos post eos. Qui, consequentes fratres, accusavérunt eos, dicentes unum ex eis cepisse scyphum argenteum. Fratres deposuérunt saccos in quibus frumenta portábant, eosque aperuérunt. Ecce in ore sacci Béniamin inventus est scyphus argenteus Ioséphi! |
|
Omnes térriti sunt. Reversi sunt ad domum Ioséphi. Cumque vidissent eum, se in terram ante pedes eius proiecérunt dixeruntque: "Ecce, omnes servi érimus tibi, dómino nostro." Sed Ioséphus respondit: "Nullo modo ita fiat, sed is qui cepit scyphum meum, ille sit servus meus. Céteri, discedátis ad patrem vestrum." Iudas ítaque, accédens ad Ioséphum, voluit clam loqui cum eo, dixitque: "Dómine mi, loquátur servus tuus verbum tecum. Ne irascáris servo tuo. Ego pollícitus sum patri nostro quod servárem vitam huius púeri. Pater enim noster amat eum amóre magno. Nisi puer reversus erit ad patrem nostrum, pater moriétur. Da mihi ut maneam hic, et sim servus tuus pro eo." |
cogitáre, -ávit, -átus - penser |
clam - secrètement, à la dérobée |
magna auctóritas, -áte - autorité, influence, crédit |
Donnez le futur antérieur actif de l’indicatif de: praecédere, cogitáre, nocére.
Donnez le futur antérieur passif de l’indicatif de: cognóscere, flere, mandáre.
Donnez le subjonctif parfait actif de: manére, accédere, dolére.
Donnez le subjonctif parfait passif de: reperíre, amíttere, constitúere.
Donnez l’impératif présent passif de: amíttere, reperíre, vértere.
Revoyons l’emploi des temps du subjonctif — Maintenant que nous connaissons les quatre temps du subjonctif, complétons nos connaissances sur leur emploi. Une loi gouverne cet emploi: c’est la loi de la concordance des temps (consecutio témporum). Elle est facile et elle nous dit quel temps choisir dans une subordonnée (entre deux temps du subjonctif) d’après le temps du verbe de la principale.
Si le verbe de la principale se rapporte au présent (ou au futur) nous employons le présent ou le parfait (d’après le sens général):
Cum Caesar haec sciat, non vult veníre - bien que César connaisse ces choses, il ne veut pas venir.
Cum Caesar Galliam vícerit, Románi laeti sunt - parce que César a vaincu la Gaule, les Romains sont contents.
Si le verbe de la principale se rapporte au passé, nous employons l’imparfait ou le plus-que-parfait (toujours d’après le sens général de la phrase):
Cum Caesar haec sciret, non voluit veníre - bien que César connut ces choses, il ne voulut pas venir.
Cum Caesar Galliam vicisset, Románi laeti erant - parce que César avait vaincu la Gaule, les Romains étaient contents.
Remarque — Les temps des subordonnées des deux premiers exemples sont appelés temps absolus, parce que le verbe de la principale est à un temps du présent ou du futur.
Les temps des deux exemples suivants sont appelés temps relatifs, parce que le verbe de la principale est à un temps du passé. (1)
(1) Sur cette question de temps absolus et de temps relatifs, consulter les diverses grammaires latines, entre autres ERNOUT & THOMAS, Syntaxe latine, Klincksieck, 1951, p. 186s. Voir également GREVISSE, Le bon usage, n° 619, remarque 2.
Quodam die, Pharao cum Iosépho in palatio loquebátur: "Audívi de te, quod servus eras, ántequam somnium meum interpretátus es. Quis véndidit te ut servus esses?" Cui respondit Ioséphus: "Dómine mi rex, quia tu ímperas, véritas dicenda est. Quodam die díxerat pater meus mihi: 'Eundum tibi. Videndum si omnia bona sint cum frátribus tuis. Cum víderis eos, et invéneris omnia bona esse, redeundum ad me.' Revéra fratres meos timébam. Me enim odérunt. Dixi enim in corde meo: Si víderint me fratres mei, forsan ligábor, forsan nocébunt mihi; forsan etiam interficiar ab eis." Et Pharao interrogávit: "Quare timendi erant fratres tibi? Féceras áliquid mali contra eos?" Cui Ioséphus: "Nihil mali féceram. Sed illi malum fécerant, et ego patri meo narrávi. Ínsuper, duo somnia habui. Somnia videbantur significáre quod fratres mei debérent me adoráre super terram." Cui Pharao: "Et nonne somnia vera erant? Revéra adorandus es eis nunc! Sed réliqua narranda de frátribus." Ioséphus ergo narrávit: "Sicut dicébam, timébam fratres. Sed pater meus locútus erat. Facienda erant omnia quae ille voluit. Pater enim a Deo nostro auctoritátem habet. Sed, cum consecútus essem fratres, in perículo eram. Cum enim me vidissent, comprehendérunt et ligavérunt. Sed unus ex frátribus, Ruben, rogávit alios ut me in cisternam mítterent. Postea, mercatóribus euntibus in hanc terram vénditus sum. In hac terra, sicut audivisti, emptus sum a Putipharo. Sed uxor eius accusávit me. Pútiphar ergo me vocávit et dixit: "Estne verum id quod uxor mea dicit? Revéra malum fecisti?" Cui ego: 'Malum non feci.' Nihilóminus, in cárcerem missus sum. Ibi mihi manendum erat multos dies. Duo autem servi vestri somnia etiam habuérunt. Haec interpretátus sum pro eis. Et a pincerna petívi: 'Cum in palatium íterum véneris, ne obliviscáris mei. Sed loquáris pro me ad regem, ut egrediar ex hoc loco.' Nihilóminus, pincerna, cum restitútus esset, mei oblítus est multos dies. Sed in palatium vocátus sum ut interpretȧrer somnium vestrum."
Nous ne savons pas qui était le Pharaon, qui ne connaissait pas Joseph.
Savez-vous pourquoi il voulait nuire aux Hébreux?
Pendant plusieurs années, Joseph avait fait beaucoup de bonnes choses pour l’Egypte.
Néanmoins le peuple souffrait de si grands maux, qu’il demanda à Dieu de le délivrer.
Leur salut était au pouvoir de Dieu.
Pharaon essaya de les rejoindre, mais il ne le put pas.
L’armée du roi d’Egypte fut détruite dans la mer.
Cum Iosépho, fratre suo, quem non cognoscébant, cenam habébant alii fratres. At, cum venisset ut discéderent tempus, iussit Ioséphus poni in saccis eórum íterum pecuniam. Sed, ut vidére posset num adhuc invidia moverentur, iussit ille clam in sacco Béniamin scyphum poni argenteum suum. Consecúti eos ministri Ioséphi, ubi scyphum posuissent interrogavérunt. In Béniamin sacco invento illo, multum doluérunt.
De gerundívis finálibus
De datívo possessiónis
Ex his verbis Iudae, et etiam ex eis quae alii fratres fécerant, Ioséphus póterat scire fratres suos non iam malos esse, non iam invidiam habére sicut olim habúerant cum vénderent eum in Aegyptum. Ítaque, his audítis, Ioséphus non iam póterat se continére, sed confestim iussit servos suos abíre ne quis adesset praeter fratres. Elevavitque vocem suam, flens multum, ita ut Aegyptii omnisque domus Pharaónis audíverint, et dixit frátribus suis: "Ego sum Ioséphus. Valetne pater meus?" Non póterant respondére fratres, nimio terróre térriti. Ad quos ille sine ira: "Accédite ad me. Ego sum frater vester, quem vendidistis in Aegyptum. Nolíte timére, neque vobis durum videátur quod vendidistis me in his regiónibus: pro salúte enim vestra misit me Deus ante vos in Aegyptum. Iam enim duos annos habúimus famem. Adhuc quinque anni famis venient. Sed Deus misit me ante vos ut habeátis frumentum quo ali possítis in hac fame. Non vestro consilio, sed Dei voluntáte huc missus sum. Deus enim fecit me quasi patrem Pharaónis. Pharao enim dedit mihi magnam potestátem, ut secundus post ipsum regam universam terram hanc. Sed celériter ite ad patrem meum, et dicétis ei: "Haec mandat filius tuus Ioséphus: Deus fecit me dóminum universae terrae Aegypti. Descende ad me, ne moréris, et habitábis in terra Gessen. Ibique te alam: quinque enim anni famis adhuc sunt." Dixitque etiam Ioséphus frátribus suis: "Ecce, óculi vestri et óculi fratris mei Béniamin vident quod os meum loquátur ad vos. Dícite patri meo universam gloriam meam, et omnia quae vidistis in Aegypto. Celériter ágite, et addúcite eum ad me." |
continére - retenir |
(continuábitur cras) |
álere, aluit, álitus - nourrir |
confestim - à l’instant même, tout de suite |
durus, a, um - dur |
L’adjectif verbal, que nous connaissons déjà, peut servir à rendre l’idée de but. Nous avons déjà vu que le latin peut exprimer le but au moyen de ut suivi du subjonctif. A l’encontre du français, le latin emploie rarement l’infinitif à cette fin. Mais l’adjectif verbal n’est pas plus difficile à manier que l’infinitif: il s’agit de s’y habituer. Exemples: Venit ad videndum Caésarem - il vint pour voir César.
Remarquez que la forme videndum est adjective et s’accorde avec Caésarem. Toute l’expression ad videndum Caésarem est à l’accusatif, demandé par la préposition ad. Remarquez que l’expression complète correspond à un infinitif français suivi d’un complément: pour voir César.
Maintenant, à la place de ad, on trouve d’autres prépositions. Les plus employées sont causa et gratia (en rigueur de terme, ce ne sont pas des prépositions, mais quelque chose d’approchant), qui suivent leur complément au lieu de le précéder comme le fait ad, et demandent le génitif. Exemple: Venit videndi Caésaris causa ou Venit videndi Caésaris gratia. Le sens est toujours: il vint pour voir César.
Nous devons donc dire que ad, causa ou gratia, suivis de l’adjectif verbal, équivalent à un infinitif français exprimant le but. (Certaines autres prépositions s’emploient également avec l’adjectif verbal, mais point n’est besoin de les apprendre maintenant; ce sont surtout: ob, propter, suivis de l’accusatif, pro, suivi de l’ablatif.)
Le datif de possession — Les langues, comme les peuples, diffèrent. Toutes n’expriment pas les mêmes choses de la même façon. Le français préfère dire: Il a un livre. Le latin peut aussi le dire: Habet librum. Mais le latin raffole du tour suivant: Un livre est à lui, lui appartient - Liber est ei.
Venérunt in Aegyptum ad emendum frumentum. Sed Ioséphus, fratrum probandórum causa, non dixit se esse fratrem eórum. Misit eos ad patrem suum ad Béniamin reportandum. Cum Béniamin venisset, Ioséphus scyphum, qui ei erat, posuit in sacco Béniamin. Hoc fecit ad eos probandos. Voluit vidére num invidia esset eis.
Próximo die Pharao íterum cum amíco nostro Iosépho loquebátur: "Ioséphe, iam narravisti mihi quaedam de frátribus tuis. Quot (combien) fratres tibi sunt?" Cui Ioséphus: "Dómine mi rex, úndecim mihi fratres sunt." Et Pharao interrogávit: "Quare venérunt fratres tui in hanc terram?" — "Fames venit in terram eórum, et pater misit eos in terram Aegypti ad emendum frumentum", dixit Ioséphus. Cui rex: "Venérunt omnes fratres in itínere primo? Solúmmodo decem vidi tum." Ioséphus autem explicávit: "Verum est, dómine mi rex, solúmmodo decem venérunt in itínere primo. Pater enim meus magnópere amávit filium mínimum, Béniamin, et noluit míttere eum. Sed nisi fratres meos in terram eórum íterum ad Béniamin in Aegyptum ducendum. Díxeram eis: "Nonne vobis est etiam alius frater?" His audítis, fratres probabíliter timébant et cogitábant de me, quem vendíderant ut servus essem. Sed nescivérunt me: loquébar enim eis per intérpretem." — "Sed audívi", dixit rex, "te posuisse pecuniam íterum in saccis eórum cum reverterentur. Quare hoc fecisti?" — "Revéra", ait Ioséphus, "nolui pecuniam eórum accípere. Non enim odi eos: fratres enim mei adhuc sunt. Et ínsuper, nolui pecuniam accípere pro frumento ad patrem meum alendum." — "Sed nonne etiam audívi", interrogávit rex, "te posuisse scyphum argenteum, qui tibi est, in sacco Béniamin postea, cum discéderet cum aliis frátribus tuis? Quare hoc fecisti? Num volébas eum scyphum tuum habére?" — "Non hoc volui", explicávit Ioséphus, "sed hoc feci ad fratres meos probandos. Volébam vidére num invidia eis adhuc esset contra fratrem meum mínimum. Propter hanc causam ergo imperávi ut scyphus in sacco eius ponerétur. Cum autem illi reversi essent ad palatium, et audivissem eos loquentes, et vidissem illis nullam invidiam esse, non potui me continére. Flendum erat, et flevi."
Allons en Egypte pour acheter du blé.
L’armée vint rapidement pour prendre les Hébreux.
Mais Dieu conduisit les Egyptiens dans la mer pour les détruire.
Joseph n’avait pas d’argent lorsqu’il vint en Egypte.
Maintenant il a beaucoup de bonnes choses.
Joseph ordonna que l’argent soit mis dans leurs sacs pour les éprouver.
Dieu l’envoya en Egypte pour sauver ses frères.
Ad probandos fratres suos fecit haec omnia Ioséphus. Non ad eos qui merúerant pati puniendos persecútus est fratres. Non enim sicut illis, ita Iosépho invidia erat. Illi enim ei ob malam voluntátem suam nocére volúerant, vendentes eum in terram aliénam servum. Ipse autem eis pro malis bona dedit eórum servandórum causa.
De gerundio
De datívo fináli et datívo iudicantis
Post haec, Ioséphus dedit munera bona síngulis frátribus suis, et proficiscéntibus illis dixit: "Ne irascámini in via." Qui ascendentes ex Aegypto, venérunt in terram Chanaan ad patrem suum Iacob, et nuntiavérunt ei, dicentes: "Ioséphus filius tuus vivit, et ipse dominátur in omni terra Aegypti. Quo audíto, Iacob, quasi de gravi somno evígilans, tamen non credébat eis. Illi narravérunt ei omnia de Iosépho et de magna copia omnium rerum quam habébat. Cumque Iacob vidisset omnia quae míserat filius suus, dixit: "Satis est mihi si adhuc filius meus vivit: ibo et vidébo eum ántequam moriar." Profectus est ergo cum ómnibus quae habébat, et filii eius et líberi filiórum eius cum eo. Venérunt ad fines Chanaan, ibique Iacob sacrificium Deo óbtulit. His factis, in visióne noctis, Iacob audívit Deum vocantem se et dicentem sibi: "Iacob, Iacob." Cui respondit: "Ecce, adsum." Dixitque ei Deus: "Ego sum Deus patris tui: noli timére. Descende in Aegyptum, quia in gentem magnam faciam te ibi. Ego descendam tecum in terram illam, et ducam te revertentem. Ioséphus etiam ponet manus suas super óculos tuos." |
sínguli - un à un |
Cum Ioséphus audivisset patrem suum iam appropinquáre, ascendit ad videndum eum. Vidensque eum, cucurrit et osculátus est eum flevitque multum, Ioséphus etiam nuntiávit Pharaóni patrem suum venisse. Pharao laetus fuit, et mandávit Iosépho tribúere patri suo terras óptimas. Cumque Pharao vidisset Iacob, interrogávit eum de aetáte eius: "Quot sunt dies annórum vitae tuae?" Qui respondit: "Dies mei sunt centum triginta anni, parvi et mali." |
|
(continuábitur) |
appropinquáre, -ávit, -átus (dat.) - approcher, s’approcher |
magna aetas, áte - âge |
Le gérondif — Le gérondif est un substantif verbal, moitié nom, moitié verbe (comparez-le avec le participe, moitié verbe, moitié adjectif). Mais il n’a que quelques cas: le génitif, le datif, l’accusatif et l’ablatif singuliers: i, o, um, o (aucune autre forme).
Quels sont ses emplois? — Il y en a deux:
Il sert à exprimer le but, avec ad, e.g.: Venit in silvas septentrionáles ad piscandum - il vint dans les forêts du nord pour pêcher. (Evidemment, nous pourrions aussi avoir: piscandi causa, piscandi gratia, ob piscandum, etc.)
Il sert, comme nom verbal, de substitut à l’infinitif latin (qui ne se décline pas) et correspond souvent au participe présent français précédé de en. Divers tours sont possibles, mais il n’y a pas d’ordinaire de complément direct. Exemples:
Amor piscandi traxit eum in silvas - L’amour de la pêche (de pêcher) l’entraîna dans les bois.
Exspectando, Fabius servávit Romam - En attendant (temporisant), Fabius sauva Rome.
Fabricando fit faber - C’est en forgeant qu’on devient forgeron (prov.).
Le datif d’intérêt et de destination, ou double datif — Ces deux sortes de datif se rencontrent assez souvent ensemble, aussi les appelle-t-on: double datif. En voici un exemple: Hoc est auxilio mihi - Ceci m’est une aide.
Le sens de chacun de ces deux datifs est assez facile à saisir: le premier, auxilio, exprime la destination d’une chose, ce à quoi elle sert; le deuxième, mihi, exprime la personne qui en bénéficie, dans l’intérêt de laquelle la chose existe ou se fait (ceci est destiné à être une aide pour moi). En latin, il s’appelle datívus cómmodi ou iudicantis.
Cum patrem suum vidisset, Ioséphus laetus erat, et cucurrit ad eum videndum. Pharao etiam ipse Iacóbum vidére voluit. Ductus est ítaque in palatium. Pharao locútus est: "Placet mihi valde te vidére. Multa de te audívi a filio tuo. Nonne multos annos habes?" Cui Iacob: "Non multos, solúmmodo centum triginta annos." — "Filius tuus egregius", dixit Pharao, "magna somnia vidit, potuitque interpretári somnia mea. Credo Deum misisse eum salúti omni terrae Aegypti. Vidisti tu etiam somnia áliqua?" — "Útique", respondit lacob, "quadam nocte máximum somnium vidi. Faciébam iter in Haran. Nox me in quodam campo invénit. Lapides (pierres) ítaque tuli, et posui sub cápite meo, dormiendi causa. Et ecce! In somnio vidi scalam (échelle). Scala a terra ascendébat ad coelum ipsum! In scala, ángelos Dei vidi, ascendentes et descendentes per eam. Sed in coelo ipso Dóminum Deum nostrum vidi, et locútus est mihi: 'Terram hanc, in qua dormis, tibi tribuam, et filiis tuis. Faciam enim te in gentem magnam'." — Magnum miráculum erat", respondit Pharao, "sed vellem de hac promissióne Dei tui audíre. Quid fecit Ábraham, pater tuus?" — "Quodam die apparuit ei Deus, et imperávit ut sacrificáret filium suum Isaac. Deus promíserat Ábrahae quod fáceret eum in gentem magnam per Isaac; sed, postea, iussit Isaac duci in montem ut sacrificarétur. Ábraham autem crédidit Deo: Deus enim potest omnia fácere quae vult. Quando Deus lóquitur, credendum est, non interrogandum. Sed, cum filium ligavisset ad occidendum, ángelus Dómini ei apparuit, imperavitque ut cáperet ariétem ad sacrificandum. Non enim interficiendus erat Isaac. Sacrificium enim humánum Deo nostro non placet."
Joseph fut envoyé en Egypte pour le salut de ses frères (double datif).
Beaucoup de nations devaient être vaincues, avant que les Hébreux n’entrent en Palestine.
En restant en Egypte, Joseph devint un grand homme.
L’amour du gouvernement (de gouverner) a perdu beaucoup d’hommes.
Joseph pardonna à ses frères.
Il fut serviteur du roi (dat.).
Jacob était alourdi (lourd) par l’âge, mais grand par ses oeuvres.
Cumque vidisset Ioséphus fratres suos non iam nocendi voluntátem habére, se esse fratrem eórum confessus est: "Quem in Aegyptum vendidistis sum, frater vester. Nec vobis timendum est: salúti enim vobis me in hanc terram misit Deus patrum nostrórum. Mihi autem dedit Deus voluntátem vobis ignoscendi quae fecistis. Omnium bonórum copiam vobis tribuam."
De participio et infinitívo in témpore futúro actívo
De verbis regéntibus dúplicem obiectívum
Post haec, Iacob benedíxit Pharaóni et discessit. Ioséphus autem patri suo agros tribuit in Gessen, parte Aegypti valde fértili. Gratum enim erat Pharaóni iuváre Hebraéos ob mérita óptima Ioséphi. Iacob et céteri Hebraéi habuérunt copiam omnium bonórum. Hoc modo annos septémdecim vixit Iacob. Cum autem cérneret mortem suam appropinquáre, Iacob benedíxit duóbus filiis Ioséphi, Ephraim et Manasse. Post haec Iacob vocávit filios suos, et ait eis: "Veníte ut annuntiem quae ventúra sunt (sur le point d’arriver) vobis in diébus novissimis. Veníte et audíte, filii Iacob, audíte Israel, patrem vestrum." Et locútus est Iacob prophetiam longam de filiis suis et de eis quae ventúra essent eis in diébus novissimis. Inter alia haec dixit, benedícens Iudae: "Non auferétur sceptrum de Iuda, et dux de fémore eius, donec veniat ille qui mittendus est; et ipse erit exspectátio gentium." |
benedícere - bénir |
Haec prophetía lóquitur de Christo qui ventúrus erat. Pópulus enim Israel semper habuérunt duces suos usque ad tempus in quo Christus venit: illo autem témpore non habuérunt regem Iudáicum, sed regem ex alia terra, ex Idumaea (Idumée): Heródem. Christus re vera est ille quem omnes gentes exspectavérunt. |
|
Prophetía finíta, Iacob imperávit filiis suis ut sepelírent eum in terra Chanaan in loco suo, et mortuus est. Ioséphus, cernens patrem suum mortuum esse, ruit super faciem eius, flens multum. Et praecépit servis suis médicis ut aromátibus condírent patrem suum. Et omnis Aegyptus flevit eum septuagínta dies. |
ait - il dit |
donec - pendant que, jusqu’à ce que |
céteri, ae, a - les autres, le reste |
Le participe futur actif — Depuis un certain temps, nous avons rencontré et appris une troisième forme de verbe, qui n’était pas le participe passé. Elle était précédée d’un astérisque ( * ). Toutes se terminaient par -úrus. En fait, cette forme existe pour tous les verbes: on n’a qu’à remplacer le -us final du participe passé par -úrus. Cette forme en -úrus possède toutes les terminaisons de bonus, e.g.: parátus devient paraturus, a, um. Le sens n’est pas difficile à retenir: sur le point de préparer, allant préparer, destiné à préparer.
L’infinitif futur actif — Si nous employons l’infinitif esse (être) avec un participe futur actif, nous avons un infinitif futur actif. N’oublions pas de mettre la bonne terminaison au participe (qui s’accorde en genre, en nombre et en cas). Rappelez-vous qu’une des formes du style indirect emploie l’accusatif suivi de l’infinitif, e.g.:
Dicit Caésarem veníre - Il dit que César vient.
Dicit Caésarem venisse - Il dit que César est venu.
Maintenant, voici la même forme avec l’infinitif futur:
Dicit Caésarem ventúrum esse - Il dit que César viendra.
Dixit Caésarem ventúrum esse - Il a dit que César viendrait.
Remarquez la terminaison de ventúrum qui s’accorde avec le sujet de la proposition infinitive, Caésarem. Remarquez aussi que l’infinitif exprime le temps par rapport à celui du verbe principal. Donc:
l’infinitif présent exprime une action faite en même temps que l’action du verbe principal;
l’infinitif parfait exprime une action faite avant l’action du verbe principal;
l’infinitif futur exprime une action faite après l’action du verbe principal.
Le double accusatif — Quelques verbes (que l’usage ou le dictionnaire nous apprendra) peuvent avoir deux compléments à l’accusatif en latin: Rogat Marcum pecuniam - Il demande à Marc de l’argent.
Mais le verbe pétere, qui signifie lui-aussi demander, ne prend pas deux accusatifs: Petit pecuniam a Marco.
Tempóribus Véteris Testamenti, Deus pópulo suo multos misit prophétas ad eos iuvandos. Hi prophetae multa quae ventúra erant dixérunt. Sed etiam patriarchae Iacob et Ioséphus prophetias de rebus futúris dedérunt. Quodam die Ioséphus audívit patrem suum aegrum esse. Cogitávit ergo patrem suum moritúrum esse. Et verum erat: Iacob revéra moritúrus erat. Cumque ad eum venisset Ioséphus, Iacob eum monuit de promissiónibus Dei. Deus enim promíserat se factúrum esse eos in magnum pópulum. Dixitque se tributúrum esse eis terram Chanaan. Benedíxit ítaque Iacob duóbus filiis Ioséphi, dixitque gentes magnas ventúras esse ex illis filiis. Etiam praedíxit Deum íterum ductúrum esse pópulum suum ex terra Aegypti in terram Chanaan. Non dixit Ioséphum ipsum habitatúrum esse in terra patrum ipsíus. Ioséphus enim remansúrus erat in Aegypto et moritúrus erat ibi.
Cum ergo Iacob haec dixisset, vocávit etiam alios filios suos ut annuntiáret eis multa ventúra. In benedictióne et prophetia data Iudae, dixit sceptrum non discessúrum esse a Iuda donec veníret ille qui mittendus erat. His verbis vidétur prophetáre pópulum Iudáicum semper habitúrum esse duces suos, donec veníret tempus Christi. Christus enim erat ille qui mittendus erat. Iacob etiam praedíxit multa alia ventúra esse filiis suis. His prophetiis datis, mortuus est Iacob.
Simíliter, Ioséphus ipse, ántequam mortuus est, prophetávit Deum ductúrum esse Hebraeos ex terra Aegypti in terram quam eis promíserat. Scivitne Ioséphus etiam Hebraéos multa passúros esse in terra Aegypti, ántequam discéderent? Diffícile est dícere. Si revéra haec scivit, Sacra Scriptúra non dicit eum praedixisse eos talia passúros esse.
Nous sommes sur le point d’entendre une prophétie.
Il dit que ces choses nous arriveront (viendront) dans les derniers jours.
Ils le pleurèrent 70 jours.
Jacob leur fit une prophétie, (à savoir que) les Hébreux auraient leurs propres chefs jusqu’à ce que le Christ vienne (subjonctif latin).
Jacob vit que la mort viendrait bientôt.
Il plut à Pharaon d’aider les Hébreux.
Joseph courut pour voir son père.
Ioséphus Pharaóni patrem suum ventúrum esse dixit, et Pharaónem bona multa frátribus suis rogávit. Qui illi ut terram óptimam eis daret, imperávit. Iuvit enim Pharaónem iuváre fratres patremque Ioséphi. At, ante mortem suam, prophetíam magnam datúrus erat Iacob, Ioséphi pater, de rebus ventúris. Inter alia de Messia futúro praedíxit nonnulla: eum mittendum esse, cum dux de Iuda non iam esset.
Nihil novi hodie… vetéribus studeámus
Post mortem patris sui, Ioséphus iit ad Pharaónem, dixitque ei: "Pater meus cupívit sepelíri in terra patrum suórum, in Chanaan. Ascendam igitur, et sepeliam patrem meum ac revertar." Dixitque ei Pharao: "Ascende et sepéli patrem tuum sicut pollícitus es." Cum ergo Iacob condítus aromátibus esset secundum morem Aegypti, Ioséphus profectus est ut iret in terram Chanaan. Et iérunt cum eo omnes senes domus Pharaónis, et multi alii. |
cúpere - désirer |
Cumque sepelivissent Iacob, reversi sunt in terram Aegypti. Quo mortuo, timentes fratres eius dixérunt: "Ne Ioséphus nunc irascátur nobis, velitque supplicium súmere de nobis ob peccáta nostra, eámus (allons) ad eum." Dixeruntque ei: "Pater tuus praecepit nobis, ántequam morerétur, ut haec tibi in nómine suo dicerémus: "Obsecro ut obliviscáris peccatórum fratrum tuórum, et malitiae quam exercuérunt contra te." |
|
Quibus audítis, flevit Ioséphus. Veneruntque ad eum fratres sui, et proni adorantes in terram dixérunt: "Servi tui sumus." Quibus ille respondit: "Nolíte timére. Num póssumus Dei resistere voluntáti? Vos cogitavistis de me malum: sed Deus vertit illud in bonum, ut exaltáret me, sicut nunc cernitis, et salvos fáceret multos pópulos. Nolíte timére. Ego alam vos et líberos vestros." |
|
Ioséphus vixit in Aegypto cum omni domo patris sui. Vixitque centum decem annos, et vidit filios Ephraim usque ad tertiam generatiónem. Cumque sentíret finem vitae suae prope esse, locútus est frátribus suis: "Post mortem meam Deus visitábit vos, et ascendere vos faciet de terra hac ad terram quam pollícitus est ad Ábraham, Isaac et Iacob. Portáte ossa mea vobiscum de loco hoc." Et mortuus est, et condítus aromátibus, pósitus est in lóculo in Aegypto. |
cupiunt, cúpere, -ívit, -ítus - désirer |
igitur - donc |
bonus mos, more - coutume, usage (au pluriel - moeurs, caractère) |
Traduisez les phrases suivantes de toutes les façons possibles:
Joseph fut envoyé en Egypte pour sauver ses frères.
Il faut que je l’aide.
Traduisez de deux façons: il a dix frères.
Quel est l’adjectif verbal de: álere, régere, cúrrere, tribúere, benedícere, auferre?
Donnez l’infinitif futur actif de: cérnere, rúere, appropinquáre.
Ad Orientem a Iudaéa habitátur terra magna et antíqua. Huius terrae nomen est Mesopotamia. Significatio huius nóminis nobis paucis verbis explicári potest. Est enim nomen Graecum: flumen in Graeca lingua dícitur potamós, et medius in eadem lingua dícitur mesos. Mesopotamia ergo terram quae inter flúmina est signíficat. Et verum est, nam terra duóbus magnis flumínibus irrigátur, scílicet (c’est-à-dire) Tígride et Euphráte. Haec duo flúmina, scílicet Tígris et Euphrátes, terram hanc habitábilem (habitable) faciunt. Quidam hómines in hac terra paradísum fuisse putant. Quorum sententia nec probári nec omníno improbári potest. Certum est hómines hanc habitavisse terram saltem (au moins) quinque millia annórum ante Christi nativitátem.
In Aegypto, flumen Nilus diluvium (inondation) omni anno facit. Aegyptii haec diluvia amant: sine his diluviis, terra eórum nullo modo habitábilis esset (serait). In Mesopotamia etiam diluvia sunt. Saepe haec diluvia sunt bona: praebent (fournissent) aquam ad irrigatiónem necessariam. Sed saepe etiam agros et domos huius terrae delent.
Multae fábulae mirábiles (merveilleuses) in hac terra narrantur. Inter alia, narratiónem épicam de Gílgamesh habent. Quidam hómines putant Homérum scripsisse primum épicum. Sed verum non est: narratio enim de Gílgamesh compósita est multis saéculis (plusieurs siècles) ante poémata Homérica. Cras mirábilem narratiónem de hoc Gílgamesh audiémus.
Il faut que la Mésopotamie ait des inondations pour arroser la terre.
L’amour du commandement (de gouverner) est un danger pour beaucoup d’hommes.
Pour nourrir une armée, beaucoup de nourriture est nécessaire.
Il n’y a personne ici, sauf nous, les Egyptiens.
Jacob a dit que le Christ viendrait.
Joseph a dit que les Hébreux quitteraient l’Egypte.
Ses frères craignaient que Joseph ne les punît.
Ad sepeliendum patrem suum in terra patrum eius, ex Aegypto cum multis ex Aegypti senióribus profectus est Ioséphus. Iacob enim moritúrus rogáverat Ioséphum sepulchrum in terra illa. Post haec autem, fratres eius ne illi esset voluntas puniendi se, timébant. Qui timentes ei appropinquavérunt, rogaveruntque ne irascerétur.
Le latin vivant par la méthode naturelle, 1re année (Most-Coulombe)
Ce document est protégé par le droit d’auteur. Le Cercle latin accorde la permission de le reproduire à des fins personnelles ou éducatives, en conservant toutefois la mention de sa provenance accompagnée d’un hyperlien vers le site cerclelatin.org. Toute utilisation commerciale est strictement interdite.
Dernier changement par Daniel Arsenault, 2018-04-14 21:08:53